|| Om tat sat ||

సుందరకాండ.
అథ త్రయోదశస్సర్గః

విమానుత్తు సుసంక్రమ్య ప్రాకారం హరియూథపః|
హనుమాన్వేగవానాసీత్ యథా విద్యుద్ఘనాంతరే||1||

సంపరిక్రమ్య హనుమాన్ రావణస్య నివేశనాత్|
అదృష్ట్వా జానకీం సీతాం అబ్రవీత్ వచనం కపిః||2||

భూయిష్టం లోళితా లఙ్కా రామస్య చరతా ప్రియమ్|
న హి పశ్యామి వైదేహీం సీతాం సర్వాఙ్గశోభనామ్||3||

ప్లవనాని తటాకాని సరాంసి సరితస్తథా|
నద్యోఽనూపవనాంతాశ్చ దుర్గాశ్చ ధరిణీధరాః||4||

లోళితా వసుధా సర్వా న తు పశ్యామి జానకీమ్|
ఇహ సంపాతినా సీతా రావణస్య నివేశనే ||5||

ఆఖ్యాతా గృథ రాజేన న చ పశ్యామి తా మహమ్|
కిం ను సీతాఽథ వైదేహీ మైథిలీ జనకాత్మజా||6||

ఉపతిష్టేత వివశా రావణం దుష్టచారిణమ్|
క్షిప్ర ముత్పతతో మన్యే సీతామాదాయ రక్షసః||7||

బిభ్యతో రామబాణానాం అన్తరా పతితా భవేత్ |
అథవా హ్రియమాణాయాః పథి సిద్ధనిషేవితే||8||

మన్యే పతితా మార్యాయా హృదయం ప్రేక్ష్య సాగరమ్|
రావణస్యోరువేగేన భుజాభ్యాం పీడితేన చ||9||

తయా మన్యే విశాలాక్ష్యా త్యక్తం జీవిత మార్యయా|
ఉపర్యుపరి వా నూనం సాగరం క్రమతస్తదా||10||

వివేష్టమానా పతితా సముద్రే జనకాత్మజా|
అహోక్షుద్రేణ వాఽనేన రక్షన్తీ శీలమాత్మనః||11||

అబన్ధుర్భక్షితా సీతా రావణేన తపస్వినీ|
అథవా రాక్షసేన్ద్రస్య పత్నీభి రసితేక్షణా||12||

అదుష్టా దుష్టభావాభిః భక్షితా సా భవిష్యతి|
సంపూర్ణచన్ద్ర ప్రతిమం పద్మపత్రనిభేక్షణమ్||13||

రామస్య ధ్యాయతీ వక్త్రం పఞ్చత్వం కృపణా గతా|
హా రామ లక్ష్మణేత్యేవం హాఽయోధ్యే చేతి మైథిలీ||14||

విలప్య బహు వైదేహీ న్యస్త దేహా భవిష్యతి|
అథవా నిహితా మన్యే రావణస్య నివేశనే||15||

నూనం లాలప్యతే సీతా పఞ్జరస్థేన శారికా|
జనకస్య సుతా సీతా రామపత్నీ సుమధ్యమా||16||

కథముత్పల పత్రాక్షీ రావణస్య వశం వ్రజేత్|
వినష్టా వా ప్రణష్టా వా మృతా వా జనకాత్మజా||17||

రామస్య ప్రియ భార్యస్య న నివేదయితుం క్షమమ్|
నివేద్యమానే దోషః స్యాత్ దోష స్స్యా దనివేదనే||18||

కథం ఖలు కర్తవ్యం విషమం ప్రతిభాతి మే |
అస్మిన్నేవం గతే కార్యే ప్రాప్తకాలం క్షమం చ కిమ్||19||

భవేదితి మతం భూయో హనుమాన్ ప్రవిచారయత్|
యది సీతా మదృష్ట్వాఽహం వానరేన్ద్రపురీ మితః||20||

గమిష్యామి తతః కోమే పురుషార్థో భవిష్యతి |
మమేదం లంఘనం వ్యర్థం సాగరస్య భవిష్యతి||21||

ప్రవేశశ్చైవ లఙ్కాయా రాక్షసానాం చ దర్శనమ్|
కిం మాం వక్ష్యతి సుగ్రీవో హరయో వా సమాగతాః||22||

కిష్కింధాం సమనుప్రాప్తం తౌ వా దశరథాత్మజౌ|
గత్వాతు యది కాకుత్థ్సం వక్ష్యామి పరమప్రియమ్||23||

న దృష్టేతి మయా సీతా తతస్తక్ష్యతి జీవితమ్|
పరుషం దారుణం క్రూరం తీక్ష్ణ మిన్ద్రియతాపనమ్|| 24||

సీతానిమిత్తం దుర్వాక్యం శ్రుత్వా స న భవిష్యతి |
తం తు కృచ్ఛగతం దృష్ట్వా పంచత్వగతమానసమ్||25||

భృశాను రక్తో మేధావీ న భవిష్యతి లక్ష్మణః|
వినష్టౌ భ్రాతరౌ శ్రుత్వా భరతోఽపి మరిష్యతి||26||

భరతం చ మృతం దృష్ట్వా శతృఘ్నో న భవిష్యతి|
పుత్రాన్ మృతాన్ సమీక్ష్యాథ న భవిష్యతి మాతరః||27||

కౌసల్యా చ సుమిత్రా చ కైకేయీ చ న సంశయః|
కృతజ్ఞః సత్యసన్ధశ్చ సుగ్రీవః ప్లవగాధిపః||28||

రామం తథా గతం దృష్ట్వా తతస్త్య క్ష్యతి జీవితమ్|
దుర్మనా వ్యథితా దీనా నిరానన్దా తపస్వినీ||29||

పీడితా భర్తృశోకేన రుమా త్యక్ష్యతి జీవితమ్|
వాలిజేన తు దుఃఖేన పీడితా శోకకర్శితా||30||

పఞ్చత్వం గతే రాజ్ఞే తారాఽపి న భవిష్యతి|
మాతాపిత్రోర్వినాశేన సుగ్రీవవ్యసనేన చ||31||

కుమారోఽప్యఙ్గదః కస్మాద్ధారయిష్యతి జీవితమ్|
భర్తృజేన తు దుఃఖేన హ్యభిభూతా వనౌకసః||32||

శిరాం స్యభిహనిష్యన్తి తలైర్ముష్టిభిరేవ చ |
సాన్త్వే నానుప్రదానేన మానేన చ యశస్వినా||33||

లాలితాః కపిరాజేన ప్రాణాం స్తక్ష్యన్తి వానరాః |
న వనేషు న శైలేషు న నిరోధేషు వా పునః||34||

క్రీడామనుభవిష్యన్తి సమేత్య కపికుఞ్జరాః|
సపుత్త్ర దారాస్సామత్యా భర్తృవ్యసనపీడితాః||35||

శైలాగ్రేభ్యః పతిష్యన్తి సమేషు విషమేషు చ|
విషముద్భన్ధనం వాపి ప్రవేశం జ్వలనస్య వా||36||

ఉపవాస మధో శస్త్రం ప్రచరిష్యన్తి వానరాః|
ఘోరమారోదనం మన్యే గతే మయి భవిష్యతి||37||

ఇక్ష్వాకుకులనాశశ్చ నాశశ్చైవ వనౌకసామ్|
సోఽహం నైవ గమిష్యామి కిష్కిన్ధాం నగరీ మితః||38||

న చ శక్ష్యామ్యహం ద్రష్టుం సుగ్రీవం మైథిలీం వినా|
మయ్యగచ్ఛతి చేహస్థే ధర్మాత్మానౌ మహారథౌ||39||

ఆశయా తౌ ధరిష్యేతే వానరాశ్చ మనస్వినః|
హస్తాదానో ముఖాదానో నియతో వృక్షమూలికః||40||

వానప్రస్థో భవిష్యామి హ్యదృష్ట్వా జనకాత్మజామ్|
సాగరానూపజే దేశే బహుమూలఫలోదకే||41||

చితాం కృత్వా ప్రవేక్ష్యామి సమిద్ద మరణీసుతమ్|
ఉపవిష్టస్య వా సమ్యగ్లిఙ్గినీం సాధయిష్యతః||42||

శరీరం భక్షయిష్యన్తి వాయసా శ్శ్వాపదాని చ|
ఇదం మహర్షిభి ర్దృష్టం నిర్యాణ మితి మే మతిః||43||

సమ్యగాపః ప్రవేక్ష్యామి న చే త్పశ్యామి జానకీమ్|
సుజాతమూలా సుభగా కీర్తిమాలా యశస్వినీ||44||

ప్రభగ్నా చిరరాత్రీయం మమ సీతామపశ్యతః|
తాపసో వా భవిష్యామి నియతో వృక్షమూలికా||45||

నేతః ప్రతి గమిష్యామి తామదృష్ట్వాఽసితేక్షణామ్|
యదీతః ప్రతిగచ్ఛామి సీతా మనధిగమ్యతామ్||46||

అఙ్గదః సహ తైః సర్వైః వానరైః నభవిష్యతి|
వినాశే బహవో దోషా జీవన్ భద్రాణి పశ్యతి||47||

తస్మాత్ ప్రాణాన్ ధరిష్యామి ధ్రువో జీవితసఙ్గమః|
ఏవం బహువిధం దుఃఖం మనసా ధారయన్ ముహుః||48||

నాధ్యగచ్చత్ తదా పారం శోకస్య కపికుఞ్జరః|
రావణం వా వధిష్యామి దశగ్రీవం మహాబలమ్|| 49||

కామ మస్తు హృతా సీతా ప్రత్యాచీర్ణం భవిష్యతి|
అథ వైనం సముత్‍క్షిప్య ఉపర్యుపరి సాగరమ్||50||

రామా యోపహరిష్యామి పశుం పశుపతేరివ|
ఇతి చిన్తాం సమాపన్నః సీతామనధిగమ్యతామ్||51||

ధ్యానశోకపరీతాత్మా చిన్తయామాస వానరః|
యావత్సీతాం న పశ్యామి రామపత్నీం యశస్వినీమ్||52||

తావ దేతాం పురీం లఙ్కాం విచినోమి పునః పునః|
సంపాతి వచనాచ్చాపి రామం యద్యానయా మహ్యమ్||53||

అపశ్యన్ రాఘవో భార్యాం నిర్దహేత్ సర్వ వానరాన్|
ఇహైవ నియతాహారో వత్స్యామి నియతేన్ద్రియః||54||

న మత్కృతే వినశ్యేయుః సర్వేతే నరవానరాః|
అశోక వనికాచేయం దృశ్యతే యా మహాద్రుమా||55||

ఇమాం అధిగమిష్యామి నహీయం విచితా మయా|
వసూన్ రుద్రాం స్తథాఽఽదిత్యాన్ అశ్వినౌ మరుతోఽపి చ||56||

నమస్కృత్వా గమిష్యామి రక్షసాం శోకవర్థనః|
జిత్వాతు రాక్షసాన్ సర్వాన్ ఇక్ష్వాకుకులనన్దినీమ్||57||

సంప్రదాస్యామి రామాయ యథా సిద్ధిం తపస్వినే|
స ముహూర్తమివ ధ్యాత్వా చింతావగ్రథితేన్ద్రియః|
ఉదతిష్టన్ మహాతేజా హనుమాన్ మారుతాత్మజః||58||

నమోఽస్తు రామాయ సలక్ష్మణాయై
దేవ్యై చ తస్యై జనకాత్మజాయై|
నమోఽస్తు రుద్రేంద్రయమానిలేభ్యో
నమోఽస్తు చన్ద్రార్క మరుద్గణేభ్యః||59||

సతేభ్యస్తు నమస్కృత్య సుగ్రీవాయచ మారుతిః|
దిశస్సర్వా స్సమాలోక్య హ్యశోకవనికాం ప్రతి |
స గత్వా మనసా పూర్వ మశోకవనికాం శుభామ్||60||

ఉత్తరం చిన్తయామాస వానరో మారుతాత్మజః|
ధ్రువం తు రక్షోబహుళా భవిష్యతి వనాకులా||61||

అశోకవనికకాఽచింత్యా సర్వసంస్కారసంస్కృతా|
రక్షిణ శ్చాత్ర విహితా నూనం రక్షన్తి పాదపాన్ ||62||

భగవానపి సర్వాత్మా నాతిక్షోభం ప్రవాతి వై|
సంక్షిప్తఽయం మయాఽఽత్మా చ రామార్థే రావణస్య చ ||63||

సిద్ధిం మే సంవిధాస్యంతి దేవాస్సర్షిగణాస్త్విహ|
బ్రహ్మా స్వయంభూర్భగవాన్ దేవాశ్చైవ దిశంతుమే ||64||

సిద్ధిమగ్నిశ్చ వాయుశ్చ పురుహూతశ్చ వజ్రభృత్|
వరుణః పాశహస్తశ్చ సోమాదిత్యౌ తథైవ చ ||65||

అశ్వినౌ చ మహాత్మానౌ మరుతః శర్వ ఏవచ॥66॥
సిద్ధిం సర్వాణి భూతాని భూతానాం చైవ యః ప్రభుః|
దాస్యన్తి మమయే చాన్యే హ్యదృష్టాః పథి గోచరాః|67||

తదున్నసం పాణ్డురదన్తమవ్రణమ్
శుచిస్మితం పద్మపలాశ లోచనమ్|
ద్రక్షే తదార్యావదనం కదాన్వహం
ప్రసన్న తారాధిపతుల్య దర్శనమ్||68||

క్షుద్రేణ పాపేన నృశంసకర్మణా
సుదారుణాలంకృత వేషధారిణా|
బలాభిభూతా హ్యబలా తపస్వినీ
కథం ను మే దృష్టిపథేఽద్య సా భవేత్ ||69||

ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే ఆదికావ్యే వాల్మీకీయే
చతుర్వింశత్ సహస్రికాయాం సంహితాయామ్
శ్రీమత్సున్దరకాండే త్రయోదశస్సర్గః||

||ఓమ్ తత్ సత్||